‘Is acteren moeilijk’, krijg ik soms als vraag. Na 40 jaar acteren zou mijn antwoord nu heel anders zijn dan 20-30 jaar geleden. Acteren is in de basis eigenlijk gewoon jezelf zijn. Ieder mens heeft een ladenkastje in zich. We zijn allemaal wel ’s verliefd, we hebben allemaal wel eens moordneigingen al zouden we ze nooit uitvoeren. We zijn allemaal wel eens boos, verdrietig, vrolijk of angstig. Het is dus een kwestie van het juiste laatje opendoen binnenin jezelf op het juiste moment.
Als je teveel gaat nadenken over wat je moet doen of zeggen in je rol, gaat het vaak verkeerd. Het is balanceren tussen emotie/gevoel en techniek. Want natuurlijk kom je er niet met alleen inleving. Er zijn ook handelingen die verricht moeten worden of teksten die op het juiste moment moeten worden uitgesproken. En toch is de basis gewoon bij jezelf blijven.
Een mooi voorbeeld is als mensen in een training aangeven geen zin te hebben in een toneelstukje. Een rollenspel roept bij hen al gauw de associatie op van toneelspelen en vooral niet jezelf zijn. Ik leg ze vaak direct uit dat dat ook absoluut niet de bedoeling is. Zelfs ik speel geen rol, ik laat alleen gedrag zien. Ik doe het juiste laatje open op het juiste moment. Ik vraag uit wat de casus of situatie is waar een student zich in bevond toen hij problemen ondervond in de communicatie. Ik focus me dan op die collega, klant of leidinggevende, trek het juiste laatje open en eigenlijk gaat alles dan als vanzelf. Niks acteren.
Ik probeer ook vaak uit te leggen dat het geen toneelstukje is maar een mechanisme waar je in vast kan zitten. Door je energie weer te richten op dat mechanisme, ervaar je weer diezelfde pijn of frustratie. Op zo’n moment is het handig om stil te staan bij deze gedachten en gevoelens en er iets anders voor in de plaats te zetten. Als je gedachten veranderen, veranderen je gevoelens mee en daarmee ook je gedrag. Spreken we dan nu nog van een rollenspel?
Tuurlijk op een filmset of op het podium heb je naast inleving ook te maken met tekstkennis, timing, handelingen, hoe beweeg je door het kader etc. Maar echt, als je in de basis jezelf ‘loslaat’ in je spel, dan pak je al die extra toevoegingen automatisch mee. Een regisseur zei ooit eens: ‘acteren is denken’. Je gaat als personage van punt A naar punt B, maakt een aantal ontwikkelingen door, vindt daar wat van en dientengevolge voel je een emotie en handel je daarnaar. De tekst doet dan automatisch zijn werk.
Is acteren moeilijk? Misschien wel want het kostte mij ook een tiental jaren voordat ik door had dat ik geen rol moest spelen maar dat ik een rol moest zijn.